17 may – Butunjahon arterial gipertoniyaga qarshi kurash kuni

2005 yildan boshlab, har yili 17 may kuni Butunjahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tashabbusi bilan, Butunjahon gipertoniyaga qarshi liga va Xalqaro gipertoniya jamiyati bilan hamkorlikda Butunjahon arterial gipertoniyaga qarshi kurashish kuni sifatida nishonlanib kelinmoqda.

Ushbu kunni o‘tkazishdan maqsad — aholining keng qatlamini ushbu kasallik xavfi va uning og‘ir asoratlari haqida xabardor qilish, shuningdek, gipertoniyaning oldini olish va erta aniqlash usullari bo‘yicha bilimlarni oshirishdan iborat. Har bir inson o‘z arterial bosimini o‘lchashi va qon bosimi ko‘rsatkichlarini bilishi zarur.

Arterial gipertoniya nima?

Arterial gipertoniya — bu qon aylanish tizimi bilan bog‘liq bo‘lgan surunkali kasallik bo‘lib, u arterial bosimning uzoq muddat yuqori bo‘lishi bilan tavsiflanadi (sistolik bosim 140 mm. simob sutunidan yuqori va diastolik bosim 90 mm. simob sutunidan yuqori).

Bu kasallik hayotiy muhim aʼzolar – miya, yurak, qon tomirlari, ko‘z pardasi va buyraklarga zarar yetkazadi. Gipertoniya — yurak xuruji, insult va boshqa yurak-qon tomir kasalliklarining asosiy xavf omillaridan biri hisoblanadi.

Gipertoniyaning asosiy sabablari:

• Irsiy omillar: agar oilada gipertoniyadan aziyat chekuvchilar bo‘lsa, kasallikka moyillik yuqori bo‘ladi;

• Ortiqcha tuz isteʼmoli: organizmda suyuqlik ushlanishi va qon bosimining oshishiga sabab bo‘ladi;

• Ortiqcha vazn: semizlik gipertoniyaga olib keluvchi asosiy omillardan biri;

• Jismoniy faollikning kamligi;

• Spirtli ichimliklar va tamaki isteʼmoli;

• Stress va ruhiy-fikriy charchoqlar.

Tamomlangan statistikaga ko‘ra, jahonda 1,28 milliarddan ortiq inson gipertoniyadan aziyat chekadi, ularning yarmidan ko‘pi yetarlicha davolanmayapti. Oxirgi 30 yilda gipertoniya bilan kasallanganlar soni deyarli ikki baravar oshgan.

Gipertoniyaning oldini olish mumkin

Gipertoniyani davolashdan ko‘ra, uni oldini olish ancha oson va samarali. Profilaktika orqali gipertoniyaga sabab bo‘ladigan omillarni bartaraf etish mumkin.

Asosiy profilaktik tadbirlar:

• Jismoniy faollikni oshirish;

• Sog‘lom ovqatlanish — tuz, trans-yog‘lar, shakar va oq un mahsulotlarini cheklash;

• Stressni kamaytirish;

• To‘yib uxlash (kunlik 7–8 soat);

• Spirtli ichimliklardan va sigaretdan voz kechish;

• Qon bosimini doimiy nazorat qilish;

• Tananing og‘irligini meʼyorda ushlash;

• Qonda glyukoza va xolesterin darajasini nazorat qilish.

Qon bosimini to‘g‘ri o‘lchash bo‘yicha tavsiyalar:

1. Qon bosimini har kuni ertalab va kechqurun, ovqatlanishdan, jismoniy harakatdan va kofe/chay ichishdan kamida 30 daqiqa o‘tgach o‘lchang.

2. Qulay holatda, o‘tirgan holda o‘lchang. Qo‘l yurak darajasida bo‘lishi kerak.

3. Manjetka yelkaga, tirsak qiyshiqidan 2 sm yuqori joylashtiriladi.

4. 1-2 daqiqa oraliqda 2-3 marta o‘lchov olib, o‘rtacha natijani oling.

5. Natijalarni maxsus kundalikka yozish tavsiya etiladi.

Gipertoniyasi borlar uchun jismoniy faollik shart

Jismoniy faollik vaznni tushiradi, xolesterinni kamaytiradi, yurakni mustahkamlaydi va stressni pasaytiradi. Eng samarali jismoniy mashg‘ulotlar qatoriga: velosiped haydash, zina chiqish, raqs, bog‘da ishlash, yugurish, suzish va piyoda yurish kiradi.

Mavsumiy tibbiy ko‘rik — erta aniqlash kafolati

Profilaktik tibbiy ko‘riklar va dispanserizatsiya orqali yurak-qon tomir tizimi, shu jumladan, gipertoniya kasalligining erta aniqlanishi taʼminlanadi.

Bugungi kunda shifokorlar tasarrufidagi dori vositalari doimiy qabul qilinganda nafaqat qon bosimini barqaror ushlab turishga, balki bemorning umrini uzaytirishga yordam beradi. Bu kabi dorilar umrbod qabul qilinadi. Davolashni to‘xtatish gipertoniyaning qayta avj olishiga olib keladi.

Esda tuting: davolashning samarasi ko‘p jihatdan shifokor va bemor o‘rtasidagi hamkorlik, shifokor tavsiyalariga rioya qilishga bog‘liq.